Piotr z Bnina (Bniński) h. Łodzia (zm. 1448), kasztelan gnieźnieński, starosta mosiński. Był najpewniej synem Andrzeja z Bnina (dziś część Kórnika pod Poznaniem), występującego w l. 1370–91, i jego żony Małgorzaty (zm. po 1405). Pewno starszymi braćmi P-a byli: Jan (występujący od r. 1401, zm. w r. 1440), od r. 1428 miecznik poznański, Mikołaj (występujący w l. 1392–1429), wreszcie Wojciech (występujący w l. 1406–18). P., zapewne najmłodszy, pojawia się w źródłach od r. 1407. Jego czterdziestoletnia działalność publiczna jest bardzo mało znana. Występował często jako asesor sądów ziemskich w Poznaniu, Kościanie i w Pyzdrach, bywał też uczestnikiem sądów rozjemczych na terenie Wielkopolski. Można przypuszczać, że odgrywał tu znaczną rolę, skoro w r. 1428 otrzymał wysoki urząd kasztelana gnieźnieńskiego, a potem (1429, 1432, 1434, 1439) zapisy sum na monarszej Mosinie, którą wykupił za konsensem królewskim z rąk swego współrodowca Przedpełka Mościca ze Stęszewa i Koźmina. Jako kasztelan gnieźnieński świadkował na przywilejach monarszych: jedlneńskim w r. 1430, krakowskim w r. 1433; należał do grona poręczycieli za młodego Władysława III w r. 1434. Gwarantował też akt nadania W. Księstwa Lit. Zygmuntowi Kiejstutowiczowi (1434) i dokument pokoju brzeskiego, podpisanego z Zakonem w r. 1435. Do przywileju litewskiego przywiesił pieczęć Wojciecha z Bnina (swego zmarłego brata lub bratanka tegoż imienia). W r. 1440 towarzyszył swemu bratankowi, bpowi poznańskiemu Andrzejowi Bnińskiemu (zob.), podczas wyprawy antyhusyckiej na Zbąszyń. Po wyjeździe młodego króla na Węgry P. przebywał nadal w Wielkopolsce; bywał wówczas niekiedy w otoczeniu namiestnika królewskiego Wojciecha Malskiego; w listopadzie 1441 był u boku namiestnika małopolskiego Jana Czyżowskiego w Parczewie. Po wstąpieniu na tron Kazimierza Jagiellończyka przebywał w r. 1447 w Poznaniu w otoczeniu króla.

Znaczną aktywność wykazał P. w gromadzeniu majątku. Z braćmi odziedziczył Bnin; wraz z nimi w r. 1410 (a może wcześniej) kupił Wyskoć, a w r. 1412 – pół Darnowa, w r. 1417 – część Polwicy (dalsze części w r. 1445). W r. 1435 miał Bzowo, w r. 1440 – część Nieczajny. W r. 1440 nabył 5 łanów (zapewne sołtysich) w królewskim Pożegowie, należnym do jego tenuty mosińskiej, a w r. 1446 – 3 dalsze łany sołtysie. W r. 1444 kupił pół Borzejewa, wreszcie w r. 1445 za 6 000 grzywien i połowę Darnowa nabył od Wojsława i Andrzeja Borków z Gryżyny rozległy klucz opalenicki (Opalenica z zamkiem i 10 wsiami). W r. 1448 miał też pół dawnego klucza Grzymalitów – połowy w 10 wsiach skupionych wokół Gułtów pod Kostrzynem. Opalenica i królewska Mosina, obydwie z zapowiedzianymi w sądzie granicami, stały się podstawą dóbr rodzinnych, przekazanych przez P-a trzem synom. P. zmarł jesienią 1448.

P. był przynajmniej dwukrotnie żonaty. Można przypuszczać, że jego pierwszą żoną była córka Jadwigi z Żerkowa z rodu Zarembów i kaszt. międzyrzeckiego Janusza Furmana z Zaniemyśla Doliwity, ponieważ w r. 1439 dzieci P-a dziedziczyły część macierzyzny owej Jadwigi z Żerkowa. Do spadku uprawnieni byli wówczas syn P-a Piotr i wszystkie cztery córki. W r. 1445 P. był już powtórnie żonaty: w t. r. oprawiał na Bninie i Polwicy żonie Elżbiecie (pisała się potem z Gułtów lub Gołutowa; żyła jeszcze w r. 1480) – 400 grzywien posagu i tyleż wiana. Herb Leszczyc na tumbie grobowej bpa Piotra z Bnina skłania do utożsamiania jej z tegoż imienia córką kaszt. śremskiego Wojciecha z Pakości, Leszczyca, posiadającego działy w Gułtowych. P. pozostawił trzech synów i cztery córki. Zapewne z pierwszego małżeństwa pochodzili: syn Piotr (zm. 1466), kaszt. santocki, dziedzic na Opalenicy i protoplasta Opalińskich, oraz córki: Anna (która była już w r. 1439 żoną Nałęcza Niemierzy z Grodziska), Katarzyna, Barbara i Jachna (w r. 1448 były jeszcze pannami); z nich Barbara wydana została potem za Jana Kępińskiego z Baranowa (zapis posagu w r. 1470); jedna z pozostałych dwóch córek miała być żoną kaszt. rozpierskiego Zbigniewa Bąka. Synami z drugiej żony byli: Maciej z Bnina (zob.), który wziął Mosinę i przyjął od niej nazwisko Mosiński, oraz Piotr z Bnina (zob.), bp włocławski.

Słownik Hist.-Geogr. Ziem Pol., VII cz. 3 s. 55 (córka Barbara); Dworzaczek, tabl. 112; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol.; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 200, 211, 230, 241, 277; Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, W. 1981 s. 51; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., I 569 (syn Piotr), II 85 (z błędami); – Acta capitulorum, II 1015; Acta Unii; Cod. epist. saec. XV, II; Cod. Pol., I 173; Długosz, Opera, I; Knigi polskoj koronnoj metriki XV stoletija, W. 1914 I, Monumenta iuris; Kod. Mpol., IV; Kod. Wpol., V; Stadtbuch von Posen, Wyd. A. Warschauer, P. 1892 s. 171; Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, Wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, P.–Wr. 1959–60 I nr 679, 688, 831, 833, 891, 1468, 1602, 1638, II 306, 329, 459, 562, 959, 1012, 1084, 1109, 1110, 1204, III 507, 533, 562, 579, 628, 1012, 1400, 1456; – AGAD dok. perg. 385, 319, 450, 349, 382, 1094, 1097, 443, Metryka Kor. 14 k. 230; Arch. Państw. w P.: Księgi Kr. 1 k. 57–58, Kościan Z. 3 k. 184, Z. 9 k. 235 v., Z. 12 s. 286 (córka Anna), 651 (Opalenica), 658, 785, Z. 13 s. 11, 92, 140, 318, 342–343, 384, Poznań Gr. 1 k. 92, Gr. 2 k. 23, 91 v., 124v., 125, 200v., Konin Z. 4 k. 124v., 179v., Pyzdry Z., 10 k. 86v., 94v., 131, 181v., 204v., 210v., 249 (córki), 261v., 273, Pyzdry Gr. 4 k. 55, 86 (wdowa); B. Raczyńskiego: rkp. 628 nr 38, 42, 43, 101, 106; Pracownia Słownika Hist.-Geogr. Średniowiecznej Polski IH PAN w P.: Kartoteka (Bnin, Gułtowy, Pakość, Żerków).

Antoni Gąsiorowski